Εμείς

Πώς γεννιέται ένα παιδί, μια γάτα, ένα κυκλάμινο; Πώς χτίζεται ένα σπίτι, ανοίγει ένας δρόμος, οργώνεται ένα χωράφι; Πώς προκύπτει μια νέα ιδέα για τον κόσμο, μια μόδα, ένα κίνημα, μια επανάσταση;

Οι νέες μορφές που βλέπουμε να παρουσιάζονται γύρω μας, φαίνεται να είναι προϊόν της δράσης των ανθρώπων, των πλασμάτων της φύσης και των στοιχείων του κόσμου γενικά. Δρουν κι αλληλοεπιδρούν έτσι ώστε να γεννούνται νέες μορφές.

Οι νέες μορφές που εμφανίζονται, όμως, από πού αντλούν την ξεχωριστή ύπαρξή τους, αφού οι γεννήτορες τους συνεχίζουν να υπάρχουν παράλληλα; Αν αυτοί πέθαιναν τη στιγμή που αυτά γεννιόταν, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι αντλούν την ύπαρξη τους από αυτά. Όμως εδώ παρουσιάζονται σαν ένα καθαρό υπαρξιακό πλεόνασμα. Κάτι καινούργιο έρχεται να προστεθεί στο παλιό. Πώς παράγεται αυτό το πρόσθετο; Δεν έχουμε ένα και ένα κάνουν δύο, αλλά ένα και ένα κάνουν τρία, καθώς τα δύο συνεχίζουν να υπάρχουν και βγαίνει κάτι τρίτο από το άθροισμά τους. Πώς προκύπτει αυτό το τρίτο;

Το ίδιο ερώτημα ισχύει και για τις άλλες μορφές (όχι μόνο τις γενετικές/ αναπαραγωγικές). Ο άνθρωπος και το χώμα συνεχίζουν να υπάρχουν, όμως τώρα το χωράφι είναι οργωμένο και γεννάει σπαρτά. Με το χώμα και τον νερό έγινε πηλός και με αυτόν φτιάχτηκε ένα σπίτι. Από μια ιδέα βγήκε ένα βιβλίο κι έγινε μια επανάσταση. Οι άνθρωποι ήταν εκεί και πριν και τώρα. Τα πράγματα το ίδιο. Κι όμως βλέπουμε νέα πράγματα να εμφανίζονται.

Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδέες. Το μυαλό το ίδιο προϋπήρχε, αλλά τώρα γεννάται μια καινούργια σκέψη. Κάθε ιδέα εμφανίζεται ως κάτι ξεχωριστό. Με δική της διακριτή μορφή, ξεχωριστή από τις σκέψεις που τη γέννησαν. Αποτελεί ένα καθαρό νοητικό πλεόνασμα.

Εφόσον κάθε νέα μορφή είναι έκφραση κάποιου πλεονάσματος, πώς προκύπτει αυτό το πλεόνασμα; Από πού αντλεί την επιπλέον ισχύ που χρειάζεται για να υπάρξει;

-------------------------------------------------------------------
Θα εξετάσουμε αυτό το κοσμολογικό - και κοσμογονικό - φαινόμενο βάσει των δεδομένων του ανθρώπινου είδους και της δικής του μορφο-ποιητικής δράσης και αλληλεπίδρασης. 
Εάν ισχύει η αρχή της αναλογίας τότε τα όποια συμπεράσματα για την ανθρώπινη μορφο-ποιητική θα έπρεπε να ισχύουν κατ’ αναλογία για τον Κόσμο στο σύνολό του.

------------------------------------------------------------------

Το άτομο, βάση του γίγνεσθαι

Τίποτε δεν θα μπορούσε να γεννηθεί ή να γίνει, αν κάποιος δεν έκανε κάποια κίνηση γι’ αυτό. Αν όλοι έμεναν κλειστοί στον εαυτό τους, καμια μορφή δεν θα γεννιόταν και η ανθρωπότητα θα κατέρρεε όπως κάθε κλειστό σύστημα. Η βάση του ανθρώπινου γίγνεσθαι είναι τα άτομα που κινούνται προς τους άλλους.

Για να μπορέσει, όμως, το άτομο να κινηθεί χρειάζεται μια ποσότητα ενέργειας που περισσεύει από την αυτοσυντήρησή του. Από πού αντλεί το ενεργειακό του πλεόνασμα;

Το άτομο εισπράττει ενέργεια από το περιβάλλον με διάφορους τρόπους (τροφή, νερό, αέρα, φως) που μετατρέπονται από τον οργανισμό του στα θρεπτικά συστατικά που έχει ανάγκη για τη συντήρηση και την κίνησή του. Πρέπει να εισπράττει παραπάνω ενέργεια από όση χρειάζεται να συντηρηθεί, για να μπορέσει να κινηθεί. Παίρνει δηλαδή κάτι παραπάνω, για να παράγει κάτι παραπάνω, κινούμενο μορφο-ποιητικά.  Η νέα μορφή δεν είναι παρά μετασχηματισμός του κοσμικού πλεονάσματος.

Ο μετασχηματισμός δεν γίνεται αυτόματα. Χρειάζεται την πρωτοβουλία του ατόμου. Εφόσον το άτομο κάνει το βήμα, αρχίζει η μορφοποιητική διαδικασία, χωρίς πάντα σίγουρα αποτελέσματα. Είναι αρχικά μια υπόθεση. Εάν το άτομο τα καταφέρει και παράγει μια νέα μορφή, γεννάται μια καινούργια θέση. Το άτομο είναι η προϋπόθεση της δημιουργίας της. 

Από την υπόθεση στη σύνθεση. Από το εγώ στο εμείς.

Η κίνηση του ατόμου δεν αρκεί για να παραχθεί μια μορφή. Πρέπει να συναντηθεί με κάτι άλλο για να παράγει κάτι τρίτο. Μόνο μέσα από συναντήσεις γεννάται το καινούργιο.

Αρκεί όμως η συνάντηση των δύο για να γεννηθεί κάτι τρίτο;  Αν βάλουμε τα δύο μαζί, δίπλα ή αντικριστά, μπορεί να μη γίνει τίποτε. Πρέπει με κάποιο τρόπο να ενωθούν, να συμβεί κάποια σύνθεση μεταξύ τους, για να βγει κάτι. Η σύνθεση είναι το απαραίτητο στάδιο για να περάσουμε στη θέση μιας νέας μορφής. Είναι αυτή που τη ξεγεννά.

Οι μορφές δεν μπορούν να γεννηθούν από δύο τινα -από εμένα και εσένα, για παράδειγμα -, αν αυτά δεν συντεθούν -αν δεν γίνουν «εμείς». 
Εγώ και εσύ είμαστε δύο «εγώ» και θα παραμείνουμε δύο τέτοια, χωρίς τίποτε τρίτο να προκύψει από αυτά, αν δεν συντεθούμε ως προς το κοινό μας ζητούμενο, για να βγει κάτι από αυτό.

Είναι το «εμείς», η ίδια η σύνθεσή μας, που γεννάει κάτι τρίτο, πέρα από εμάς τους δύο. Η ένωσή μας παράγει την πρόσθετη ενέργεια που χρειάζεται η νέα μορφή για να γεννηθεί. Το "εμείς" αποτελεί κάτι ξεχωριστό, με δική του ισχύ, που δίνει υπόσταση σε κάθε τι καινούργιο που εμφανίζεται στον κόσμο. Τοιουτοτρόπως, το εμείς είναι το ίδιο κάτι τρίτο.

Έτσι μπορεί να εξηγηθεί η εμφάνιση των νέων μορφών και από πού αντλούν την ισχύ τους.

Παραδείγματα…

…μορφοποιητικής του έρωτα:

Κοιτάζω μια κοπέλα. Η ενέργεια του βλέμματος μου κατευθύνεται σε αυτήν. Αν δεν με κοιτάξει, το βλέμμα μου θα ακυρωθεί. Θα επιστρέψει στον εαυτό μου. Αν αυτή ανταποκριθεί και με κοιτάξει, τότε η σύνθεση των βλεμμάτων μας, το «εμείς» τους, μπορεί να γεννήσει την ενέργεια για να έρθουμε κοντά, να μετασχηματιστεί σε ομιλία μεταξύ μας, να γίνει γέλιο και ευφορία, να παράγει χάδια και φιλιά, αν εξελιχθεί συν-θετικά κλπ. κλπ. Τo «εμείς» μας γεννά  την πρόσθετη ενέργεια που χρειάζεται η εμφάνιση όλων αυτών των μορφών του έρωτα.

…μορφοποιητικής των παιδιών:

Αν η ερωτική πράξη οδηγήσει στη γόνιμη συνάντηση ενός σπερματοζωαρίου και ενός ωαρίου, η ένωσή τους θα προκαλέσει μια «έκρηξη δημιουργίας», πολλαπλασιάζοντας το εμβρυακό κύτταρο ραγδαία. Ο κυτταρικός πολλαπλασιασμός του ενεργοποιείται από την ένωση τους, αντλώντας από αυτήν την επιπλέον ενέργεια και ύλη που χρειάζεται η μορφοποίηση του εμβρύου.

…μορφοποιητικής των απόψεων:

Συζητάω με έναν φίλο για ένα θέμα, για το οποίο έχω κάνει ήδη κάποιες σκέψεις, χωρίς να έχω ξεκάθαρη άποψη. Πάνω στη συζήτηση ξεκαθαρίζουν οι σκέψεις μου, καθώς τις μοιράζομαι μαζί του, και αρχίζω να καταλαβαίνω τι συμβαίνει με το θέμα. Η νέα άποψη γεννήθηκε από τη συζητησή μας, από το «εμείς» του λόγου μας, τον διάλογό μας.

…μορφοποιητικής των Τεχνών:

Υπάρχουν Τέχνες, όπως ο κινηματογράφος ή το θέατρο, που είναι αδύνατη η παραγωγή τους χωρίς συνεργασίες (χωρίς το «εμείς»). Ακόμη όμως και σ αυτές που αρκεί ένα άτομο να παραχθεί έργο – όπως στην ποίηση, στη λογοτεχνία, στη μουσική, στη ζωγραφική, κλπ.-,  χρειάζεται τον άλλον για να υπάρξει. Κάποιον να το δει, να το ακούσει, να το τραγουδίσει. Αν δεν συμβεί κάποιο "εμείς", το έργο θα χαθεί. 
Επίσης, το έργο μπορεί να βελτιωθεί με την παρουσία του άλλου, αφού ο δημιουργός μπορεί να το διορθώσει κατά την παρουσίασή του, καταλαβαίνοντας τα εκφραστικά λάθη του.

…μορφοποιητικής των προϊόντων:

Τα πράγματα που φτιάχνουμε, κατασκευάζουμε ή καλλιεργούμε είναι προϊόντα σύνθεσης ανάμεσα σε εμάς και στο αντικείμενο της εργασίας μας. Το προϊόν της εργασίας μας δεν είναι αποτέλεσμα της δικής μας ενέργειας ή της καταλληλότητας του αντικειμένου. Είναι αποτέλεσμα της σύνθεσής τους, του "εμείς" τους.
Άλλωστε ένα «εμείς» κινητοποιεί τη γενικότερη παραγωγή. Τα προϊόντα παράγονται για να ανταλλαχθούν με τους άλλους, επιδιώκοντας ένα εμείς προσοδοφόρο. Αν δεν ενδιαφέρουν κανέναν, αχρηστεύονται. 
Το προϊόν, ως νέα μορφή, ως κάτι «τρίτο» δεν είναι αυθύπαρκτο, δεν στέκει χωρίς το εμείς, γεννάται από αυτό και υπάρχει μέσω αυτού.

Χρήσιμα συμπεράσματα

Συνεισφέρει σε κάτι αυτή η παρατήρηση για τη ξεχωριστή δυναμική του «εμείς»; Μας είναι κάπου χρήσιμη και πού;

Κατ’ αρχάς εισηγείται μια διαφορετική εστίαση της προσοχής μας. Μας καλεί να προσέξουμε το «εμείς» ως πηγή δημιουργίας, συνδέοντας το εγώ μας με αυτό. Ναι μεν όλα ξεκινάνε από το εγώ μας και πρέπει εμείς να κάνουμε την κίνηση (αλλιώς δεν πρόκειται να συμβεί τίποτε), αλλά, μόνο αν κινηθούμε για να συνδεθούμε γόνιμα μπορεί να γεννηθεί τελικά κάτι.

Προσβλέποντας σε γόνιμες συναντήσεις, ο ορίζοντάς μας ανοίγει στην αναζήτησή τους. Βγαίνουμε από την ομφαλοσκόπησή μας, για να τις βρούμε. Κοιτάζουμε γύρω μας και αν δεν υπάρχει τίποτε και κανείς που να ανταποκρίνεται στο βλέμμα μας, κοιτάζουμε παρά πέρα. Φεύγουμε από άγονα μέρη και πάμε σε  άλλους τόπους. Γινόμαστε εξερευνητές, τολμούμε το άγνωστο, για να γεννήσουμε το καινούργιο, συναντώντας νέους ανθρώπους και καινούργια πράγματα, πέρα από τα ήδη γνωστά και δεδομένα. Έτσι, διευρύνουμε τον κόσμο μας και του δίνουμε νέες δυνατότητες.  

Το μορφο-ποιητικό «εμείς» δεν ταιριάζει με άγονες ομαδοποιήσεις ή καθηλώσεις σε στείρα σχήματα του παρελθόντος, που καλλιεργούν τη μιζέρια για να κρατήσουν τα άτομα μαζί, φοβισμένα κι ενωμένα στα καταπιεστικά πλαίσιά τους, δήθεν για να τα προστατέψουν. Αυτό δεν είναι ένα εμείς ξεχωριστό, με τη δική του δυναμική, που γεννά το καινούργιο. Είναι ένας χυλός πολτοποιημένων ατόμων, που το μόνο που γεννά είναι σήψη και αρρώστια. Είναι άλλο το δυναμικό εμείς και άλλο το εμείς της αδυναμίας.

Απέναντι στις οπισθοδρομικές κοινωνίες που εγκλωβίζουν την ενέργεια των ατόμων σε ένα άγονο "εμείς", οι σύγχρονες αντέταξαν την ελευθερία του ατόμου και τη δύναμη του "εγώ". Το πρόβλημα είναι ότι έμειναν σε αυτό.  
Οι σύγχρονες κοινωνίες παρέμειναν στη ρήξη με το παρωχημένο «εμείς» του παρελθόντος και δεν αναζήτησαν τη σύνθεση μιας νέας, δυναμικής συλλογικότητας. 
Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στις λεγόμενες μοντέρνες Τέχνες, που συνεχίζουν να προβάλλουν τη ρήξη (την αποδόμηση, την καταστροφή, τη βλασφημία, τη νοσηρότητα και τη διάλυση), έστω κι αν αυτή έχει συμβεί εδώ και καιρό. Η καταστροφή έχει προ πολλού παύσει να εκφράζει κάτι αληθινά μοντέρνο, δηλαδή επίκαιρο. Ο καταστροφισμός έγινε κλασικισμός και ο ατομισμός καθεστώς.

Το ζήτημα που καλούμαστε να προσεγγίσουμε πλέον είναι το «εμείς» μας και να ψάξουμε την ποιοτική σύνθεσή του. Να επιδείξουμε μια συν-θετικότητα, πέρα από την αρνητικότητα, την κριτική και την απόρριψη. 

Γι' αυτό πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της συμπληρωματικότητας στο γίγνεσθαι και να ξεπεράσουμε τις αντιθέσεις μας βάσει αυτής. 

Εφόσον το μόνο που έχει νόημα, τελικά, είναι Να-Περνάμε-Καλά, η υπέρβαση των εγώ μας μέσα από ένα ευφορικό και γόνιμο "εμείς" θα βοηθήσει ιδιαίτερα σε αυτό.